1 wrzesień 1939 r.:

Franciszek Mamuszka, Kaszubi oliwscy, Gdańsk 1980, str. 149:

Aresztowania Polaków w Oliwie, podobnie jak i w innych dzielnicach Gdańska, rozpoczęły się jeszcze przed wybuchem wojny. 1 września 1939 r. zaczął się od napaści, o godzinie 3:30 na bursę Gdańskiej Macierzy Szkolnej przy ul. Liczmańskiego 4. Na szczęście nie było w niej młodzieży, tylko opiekun ks. Leon Bemke, którego zmaltretowano i aresztowano. Napadu dokonała około dziesięcioosbowa grupa hitlerowców w mundurach, uzbrojona w karabiny i broń maszynową. W tym samym czasie plądrowano kilkadziesiąt innych domów polskich działaczy, rabując i lżąc domowników, aresztując osoby znajdujące się na przygotowanej od dawna liście. Umundurowanym towarzyszyli miejscowi Niemcy, głównie kobiety i młodzież. Wybijano szyby aresztowanym, obrzucano wyprowadzanych więźniów najgorszymi wyzwiskami i rzucano w nich kamieniami. Akcja terrorystyczna trwała przez kilka tygodni, a także i później. Skonfiskowano domy i mienie ruchome wielu Polakom - działaczom i członkom organizacji. Wielu aresztowano i osadzono w obozach koncentracyjnych, innych umieszczono w obozach przesiedleńczych, a następnie wywieziono w Lubelskie. Pozostałych, posiadających obywatelstwo gdańskie, a nie zaangażowanych w towarzystwach polskich, zaliczano do odpowiednich grup niemieckich powołując mężczyzn do Wehrmachtu. Niektórzy z aresztowanych we wrześniu 1939 r. zostali zwolnieni z obozów i skierowani do prac przymusowych w Oliwie, Gdańsku, Sopocie, lub wysłani do Niemiec. Dziesiątki ludzi oddanych sprawie polskiej zginęło z rąk hitlerowców lub zmarło, na skutek głodu, pobicia, wyczerpania i chorób w obozach koncentracyjnych. Eksterminacja Polaków, prowadzona przez państwo hitlerowskie konsekwentnie przez cały okres wojny, do ostatnich jej chwili, dotknęła ciężko również patriotów oliwskich.

Z pamiętników pisanych na bieżąco. Wspomnienia 16 letniego oliwiaka Georga S. Fragmenty:

Piątek 1 września 1939. Oliwa.

Jakieś trzy kwadranse na piątą budzą nas silne hałasy. Zbiera się na burzę? Nie, to nie możliwe. Na burzę pogłos jest za krótki. To może być tylko ciężka artyleria. Wojna?! Strzały jeden za drugim. Ciężkie detonacje.
......
Specjalne wydanie.
......
Funkcyjni przekazują że ludność powinna przynieść kwiaty i zebrać się na przywitanie niemieckich wojsk.
......
Niebawem ulica znów jest pełna ludzi. Każdy jeden ma kwiaty.
......
Funkcyjni przystrajają ulicę: chorągiewki, chorągwie, słupy graniczne [symbole oznaczające przynależność państwową do Rzeszy], transparenty. Od czasu do czasu pędzą łącznicy na motorach.
......
Maszerują pierwsi żołnierze. Oddziały "policyjne" Gdańskiego Kraju; pieszo, na samochodach, konno. Wciąż i wciąż, bez końca. Ludzie pozdrawiają. Lecą kwiaty, w stronę przystrojonych już żołnierzy.
......
Przechodzą nowe odziały. Wszelkie możliwe gatunki, piechota, kawaleria, tabor, kuchnie polowe, artyleria pelot, saperzy, wozy bagażowe, wozy z ciężkimi kaemami, bez końca. Wciąż zasypywane są kwiatami. Żołnierze mają pełno kwiatów. Wozy wyglądają jak wozy kwiatowe.
......
Od czasu do czasu pozostają już odstępy między kolumnami i wkrótce pojawiają się kolejne już tylko co jakiś czas.
......
Stopniowo ulice się przerzedzają. Burza też nadciąga. A więc do domu!
......

Fragmenty pamiętnika ze zbiorów TPG Strefa Historyczna WMG.