Jerzy Szukalski

Nestor pomorskiego krajoznawstwa

Franciszek Mamuszka - niestrudzony i niezrównany popularyzator wiedzy krajoznawczej o Gdańsku i Pomorzu, autor niezliczonych notatek i artykułów, folderów, przewodników i informatorów turystycznych, prelegent i wykładowca na kursach dla przewodników miejskich i terenowych, przewodnik pierwszych po wojnie wycieczek krajoznawczych po Trójmieście, Kaszubach, Kociewiu i całej reszcie Pomorza, inicjator i realizator inwentaryzacji zabytków województwa gdańskiego i regionów sąsiednich, a także wieloletni członek Okręgowej Komisji PTTK Opieki nad Zabytkami i Okręgowej Komisji Krajoznawczej PTTK, oraz autor wielu innych poczynań zmierzających do wszechstronnego poznania i spopularyzowania ziemi kaszubskopomorskiej, obchodził w lutym bieżącego roku swe 90. urodziny. Nie sposób w krótkim artykule przedstawić wszystkie osiągnięcia pracowitego życia Jubilata. Jedno jest jednak pewne, że poza F. Mamuszką nie ma w naszym regionie człowieka, który swym dorobkiem publikacyjnym w dziedzinie turystyki i krajoznawstwa oraz zaangażowaniem w popularyzacji regionu gdańskiego mógłby mu dorównać. Jest pod tym względem postacią wyjątkową, obdarzoną niezwykłym zapałem do pracy na rzecz popularyzacji regionu, z którym związał się na całe życie, mimo iż nie jest Pomorzaninem z pochodzenia. Jest człowiekiem znanym i szanowanym wśród turystów zrzeszonych najpierw w PTK, a później w PTTK. Z organizacją tą jest bowiem związany od pierwszych powojennych lat jej istnienia w Gdańsku i jest aktualnie jej najstarszym działaczem. Pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji w PTTK. Oprócz licznych odznaczeń państwowych otrzymał F. Mamuszka za swą działalność społeczno-organizacyjną honorowe odznako "Zasłużonym Ziemi Gdańskiej", "Za Zasługi dla Gdańska", "Za Opiekę nad Zabytkami", "Złotą Honorową Odznakę PTTK" oraz tytuły: "Zasłużonego Działacza Turystyki", "Honorowego Członka PTTK", "Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa PTTK" oraz "Honorowego Przewodnika Turystyki Pieszej PTTK" i inne. Jest laureatem wielu nagród i wyróżnień za swą działalność w dziedzinie turystyki i krajoznawstwa.

Największe są jednak zasługi F. Mamuszki w zakresie publikacji turystyczno-krajoznawczych. Jego dorobek w tej dziedzinie jest ogromny. Nie licząc setek różnych artykułów i notatek zamieszczonych na łamach wybrzeżowej prasy oraz w czasopismach regionalnych i krajowych, Jubilat jest autorem lub współautorem równo 100 pozycji książkowych. Wydanie setnej książki, która wkrótce opuści drukarnię, zbiega się akurat z jubileuszem jej autora.

Są wśród tych książek dzieła mniejsze i większe, zawsze solidnie opracowane w oparciu o głęboką wiedzę zaczerpniętą w terenie lub pochodzącą z wyczerpująco przestudiowanej literatury. Napisane są interesująco i przystępnie z przeznaczeniem dla szerokiego odbiorcy. Pierwsza książka F. Mamuszki zatytułowana "Wybrzeże Gdańskie. Popularny przewodnik po kąpieliskach i miastach Przymorza Gdańskiego" ukazała się w 1948 r. Później, począwszy od 1951 r., prawie corocznie opuszczała drukarnię co najmniej jedna pozycja książkowa. Najczęściej były to przewodniki i szczegółowe informatory turystyczne dotyczące Gdańska i innych miast pomorskich oraz regionów szeroko pojętego Pomorza. Wśród wydawnictw książkowych są też opracowania, skromnie nazwane "wykazami zabytków", które powstały w wyniku żmudnej działalności inwentaryzacyjnej, jaką wykonał F. Mamuszka wespół z J. Kilarskim, J. Stankiewiczem i R. Massalskim dla szeregu ówczesnych powiatów województwa gdańskiego i koszalińskiego. Współautorami kilku przewodników turystycznych byli znawcy regionu: A. Bukowski, S. Ostrowski, L. Mroczkiewicz, M. Pelczar, S. Szymborski, a później I. Trojanowska i kilku innych. Specjalne miejsce w dorobku publikacyjnym F. Mamuszki zajmują dwie książki o Sopocie: "Bedeker sopocki", i "Kronika życia polskiego w Sopocie na przełomie wieków", gdzie zaprezentowanych zostało wiele interesujących szczegółów z działalności sopockiej Polonii. Sam autor ceni sobie najwyżej wydaną w 1969 roku monografię pt. "Gdańsk, jego dzieje i kultura". Jest to praca zbiorowa, gdzie F. Mamuszka jest tylko jednym z autorów, ale jego wkład w to wartościowe dzieło jako redaktora i koordynatora całości jest niewątpliwie największy.

Nie można też pominąć cennych pod względem krajoznawczym tekstów F. Mamuszki zawartych w objaśnieniach i informacjach na licznych mapach turystycznych Pobrzeża Gdańskiego i Pojezierza Kaszubskiego oraz na planach miast Gdańska, Sopotu i Gdyni. Są one bardzo starannie dobrane i opracowane. Można na nich polegać.

Ostatnio wydawca niemiecki opublikował bardzo dobrą zarówno pod względem technicznym jak i edytorskim pracę F. Mamuszki pt. "Danzig und Umgebung", a w końcowej fazie wydawniczej znajduje się przewodnik zatytułowany "Marienburg, Elbing, Frauenburg".

Nie przeanalizowano tu pełnego dorobku publikacyjnego Jubilata, ukazując zaledwie jego zarys. Myślę jednak, że jest on na tyle wystarczający, by uzmysłowić sobie wielkość dzieła dokonanego przez nestora pomorskiego krajoznawstwa, dzieło wieloletniej żmudnej pracy, które w niezwykle istotny sposób wzbogaciło naszą wiedzę krajoznawczą o ziemi kaszubsko-pomorskiej. Za to jesteśmy Franciszkowi Mamuszce po prostu wdzięczni, a z okazji jubileuszu 90. lecia urodzin życzymy Mu dobrego zdrowia i wszelkiej pomyślności.