Młyn "pierwszy jelitkowski" założony został w Jelitkowie u zbiegu dzisiejszych ulic Jelitkowska, Pomorska i Kapliczna w 1609 roku przez Georga Heina z patrycjuszowskiej rodziny gdańskiej. Pracował wówczas jako młyn do mielenia kości (fabrica ossum). W 1611 roku Georg Hein przekształcił go na tartak. W 1622 roku Hein sprzedał młyn Reinholdowi Wolffowi. Następny właściciel młyna sprzedał zakład w 1637 roku Konstantemu von Holten, patrycjuszowi ze znanej rodziny Gdańskiej. W roku 1652 zakład pracował już jako kuźnica stali Fryderyka Ehlera a w 1656 jako papiernia Nikolausa Taube, który zmarł w 1669. Następny właściciel papierni Honholt zmarł w 1672 roku. W 1728 roku właścicielem młyna został Sebastian Schrepmeger. W 1734 roku budynek spalony został przez kwaterujące w Jelitkowie oddziały Kozaków. Po odbudowie obiektu przez konwent oliwski wydzierżawił go na przełomie 1749-1750 roku Linch Pächter. Od 1752 roku młyn pracuje jako kuźnica miedzi Abrahama Teuberta. Następnie stali i żelaza (1756) a od początku XIX wieku jako tartak i krupiarnia (1804). Od 1847 roku został przekształcony na młyn zbożowy o trzech kołach i następnie na młyn prochowy. Pod koniec XIX wieku kupił go Reinhold Kammerke właściciel gospody i założyciel kąpieliska w Jelitkowie. Młyn czynny był do początku XX wieku kiedy Jelitkowo przyłączono do Oliwy.
W 1907 roku ryglowy budynek młyna wykupił zarząd kąpieliska w Jelitkowie otwartego z wielką pompą w 1909 roku.
Młyn rozebrano po 1945 roku.
Przy ulicy Jelitkowskiej zachował się przepust, oraz wzdłuż ulicy Pomorskiej duży staw młyński z wysepką uporządkowaną w latach 1978-1979.
Wokół stawu rośnie kilka bardzo starych drzew.
Piotr Leżyński
|
Budynek młyna widziany od ul. Pomorskiej. Fot. z 1910 roku. Zbiory Piotra Leżyńskiego.
Zbiornik młyna pierwszego. Fragment planu z około 1937 roku. Zbiory Mirosława Piskorskiego.
|