Młyn "dwudziesty pierwszy" istniał już w końcu XVI wieku jako młyn prochowy.
W 1636 roku posiadłość zakupiła rodzina Uphagenów.
W XVII wieku doprowadziła tu sztucznym kanałem jeszcze jeden potoczek z sąsiedniej doliny by wzmocnić siłę zbiornika.
Młyn produkował proch do 1822 roku, gdy zrujnowany już zakład odkupił od Uphagenów Salamon Möske i przerobił go na młyn zbożowy, który czynny był do pierwszej połowy XX wieku.
W sąsiedztwie stał niegdyś murowany parterowy domek z 1800 roku.
Opis stanu z 1956 roku F. Mamuszka, J. Stankiewicz:
Zachował się osuszony staw, przerwana tama, i zniszczony przepust. Na zachód od drogi łączącej młyn XXI z młynem XV jeszcze około 1800 roku znajdował się staw, obecnie osuszony. Śladów tamy i młyna brak.
Jakiś czas po II wojnie światowej przerobiony został na budynek mieszkalny, który zamieszkany był jeszcze na początku lat 80 XX wieku.
Aktualnie brak jest jakichkolwiek śladów przepustu czy tamy a w miejscu dawnego stawu młyńskiego pięknie meandruje potok prochowy by połączyć się dalej z potokiem oliwskim.
Piętrowy, ryglowy budynek młyna nadal stoi przy ul. Kościerskiej nr 10.
Został częściowo zabezpieczony (2005) i tak jak dawna posiadłość młyńska służy jako zaplecze Ogrodu Zoologicznego.
Piotr Leżyński
|
Widok na posiadłość Pulvermühle. Początek XX wieku. Zbiory Krzysztofa Gryndera.
Fragment mapy z 1919 roku. Zbiory Piotra Leżyńskiego.
Fragment mapy z około 1935 roku. Zbiory Mirosława Piskorskiego.
|