Franciszek Mamuszka, "", Gdańsk 1980:
str 41:
Grupa działaczy Polonii gdańskiej, m. in. Józef Rutowski (drugi od lewej) i Józef Czyżewski (drugi od prawej) - założyciele w 1892 r. Towarzystwa Ludowego "Jedność" w Oliwie. Trzeci od lewej Jakub Leszczyński stały prelegent tego towarzystwa w latach dziewięćdziesiątych XIX w.
str 42:
1891: Milski już w pierwszym roku swego pobytu w Gdańsku, po zaznajomieniu się z miejscowymi stosunkami, inspirowany zapewne przez Józefa Czyżewskiego i chyba Józefa Rutowskiego - właściciela nieokreślonej posiadłości w Jelitkowie, zaczął umieszczać wzmianki o Oliwie.
str 43-44:
1892:
Zebranie zwołał miejscowy komitet z Józefem Rutowskim na czele.
[...]
Po przedyskutowaniu i przyjęciu przez zebranych statutu wybrano pierwszy zarząd Towarzystwa, w którego skład weszli: Józef Rutowski jako przewodniczący, ...
str 45:
Powstanie pierwszego polskiego towarzystwa w Oliwie żywo zaniepokoiło niemieckich nacjonalistów. W "Danziger Zeitung" w dwa dni po powstaniu organizacji ukazał się pełen oburzenia i ubolewania, a równocześnie podżegający artykuł, który donosił, że celem "Jedności" jest pielęgnowanie polskości i że w naszej na wskroś niemieckiej Oliwie — najstarszym miejscu niemieckiej kultury w Prusach Zachodnich podobne otwarte usiłowania polonizacji uważano za niemal niemożliwe. Autor artykułu z furią pisze też o mającej powstać bibliotece polskiej i planowaniu stałych zebrań, napada również na przewodniczącego Rutowskiego denuncjując go, że jest znany jako agitator polski, a także trzech panów z Gdańska: (Czyżewski, Milski, Józef Szulc) którzy prowadzili zebranie.
str 46:
W ślad za nagonką prasową na nowo powstałe Towarzystwo w Oliwie poszły szykany. Najpewniej pod naciskiem władz policyjnych i niemieckich towarzystw szowinistycznych właściciel lokalu, w którym odbywały się zebrania {Waldhäuschen}, powiadomił przewodni-czącego Rutowskiego, że nie będzie mógł wynajmować sali "Jedności".
str 47:
Zmasowany atak władz, pracodawców, nauczycieli i niemieckiego kleru robiły swoje. Bardzo skromna, przerywana szykanami działalność Towarzystwa Ludowego nie była w stanie zahamować germanizowania się znacznej części kaszubskich mieszkańców Oliwy. Sędziwy Józef Rutowski, opierający swoją działalność po większej części na pogadankach umoralniających przeplatanych modlitwami i pieśniami nabożnymi, nie był w stanie prowadzić skutecznej walki z niemczyzną i porwać za sobą większej grupy miejscowych Kaszubów.
str 48-49:
1894: Po styczniowych uroczystościach kontynuowane były nadal systematyczne zebrania i zajęcia towarzystwa, ale już według recepty J. Rutowskiego: a więc 18 lutego poprzestano na odśpiewaniu "Gorzkich żalów", które powtórzono 3 marca z udziałem całych rodzin. Oczywiście i to było nie bez znaczenia dla sprawy narodowej, gdyż w kościele oliwskim nie odprawiano tego rodzaju nabożeństw.
str 50:
Następne wiadomości o Oliwie i Towarzystwie Ludowym pochodzą z lat 1900 - 1903. Wynika z nich, że "Jedność" istniała nadal i powoli się rozwijała. Liczyła wówczas, według niemieckich źródeł, 70 członków, kontynuowała działalność kulturalno - oświatową organizując odczyty, gawędy, czytanie gazet, przedstawienia, a nawet jakąś wystawę. Można przypuszczać, iż była to ekspozycja o charakterze religijnym. Znany jest również skład zarządu z owego czasu. Berło prezesa dzierżył nadal Józef Rutowski, a współpracowali z nim Woesner - kupiec, Voelkner - rzemieślnik, Lewiński - robotnik, Grzenia - robotnik, J. Strelkowski - robotnik, Puzdrowski - robotnik i Abraham również robotnik.
str 51:
Antoni Abraham pojawił się w Oliwie, jako jej mieszkaniec, dopiero w 1909 r., po utracie swojego domu w Sopocie, na skutek poręczenia długu znajomemu Niemcowi bankrutowi. Jeszcze przed osiedleniem się w Oliwie wziął on udział w walnym zebraniu tamtejszej "Jedności", 14 marca 1909 r. przewodnicząc obradom oraz przeprowadzając wybory zarządu. Ustąpił już w tym czasie Józef Rutowski i przewodnictwo powierzono Janowi Dampsowi, zastępcą był Preiss, sekretarzem Krefta, zastępcą sekretarza Franciszek Esden-Tempski, skarbnikami Jan (?) Trepczyk i Müller, bibliotekarzami Adam Bednarek i Józef Mateja, ławnikami Jan Bednarek i Stefanowski. Na chorążych organizacyjnego sztandaru wybrano dwóch braci Damps i Trepczyka.
str 59:
W Oliwie działał zawsze specjalny komitet, zajmujący się organizacją uroczystości pątniczej. Uczestniczył w nim między innymi prezes "Jedności" Józef Rutowski, a później przez długie lata Antoni Abraham, upatrujący w tym obrzędzie ogromne możliwości uświadamiania narodowego germanizowanej ludności z północnych Kaszub. Towarzyszył om corocznie pielgrzymkom i w czasie ich trwania przemawiał do tysięcy zgromadzonych, niewątpliwie z myślą o służbie sprawie polskiej.
Zobacz:
, DawnaOliwa.pl.
Rutowski: , DawnaOliwa.pl
Rutowski: , DawnaOliwa.pl
Rutowski: , DawnaOliwa.pl
, Jan Daniluk, FB 2020
|
A. Rutowski. Książka adresowa z 1933 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
A. Ruowski. Książka adresowa z 1934 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
A. Ruowski. Książka adresowa z 1935 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
Anton Rutowski. Książka adresowa z 1936-1937 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
Fragment planu Jelitkowa wydanego w 1937 roku.
Ze strony www.FotoPolska.eu (BocieK).
A. Rutowski. Książka adresowa z 1937-1938 roku.
Zbiory Piotra Mazurka.
Selma Rutowski. Książka adresowa z 1939 roku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.
Selma Rutowski (przebudowa). Książka adresowa z 1940-1941 roku. Zbiory TPG Strefa Historyczna WMG.
Selma Rutowski (przebudowa). Książka adresowa z 1942 roku.
Zbiory Pomorskiej Biblioteki Cyfrowej.
|
