NID Oddział w Gdańsku: Karta biała. Zespół dworsko-parkowy „Dwór IV" - dwór ul. Polanki nr 119 - 121. Rok wykonania karty: 1983 (T. Iżewska).

NID Oddział w Gdańsku: Karta biała. Zespół dworsko-parkowy „Dwór IV" - zespół dworsko-parkowy. Rok wykonania karty: 1997 (E. Stieler).
Zobacz: Karta zielona z 1959 roku.
Zobacz: Karta biała z 1983 roku.
Zobacz: Karta biała z 1997 roku.

M. Kilarski, F. Mamuszka, J. Stankiewicz, Zabytki miasta Gdańska, Oliwa, Gdańsk 1957:

DWÓR IV. (Polanki 119-121). Budynek główny prawdopodobnie jeszcze z XVIII w., piętrowy, trójskrzydłowy, później rozbudowany i przebudowany. Dokoła duże założenie parkowe z licznymi alejami. W części północnej ciąg czterech stawów. Na południowo-wschodnim skraju ogrodu ryglowy domek ogrodnika, parterowy, prawdo-podobnie pochodzący jeszcze z XVIII w.

Ks. dr. Zygmunt Iwicki, Fragmenty z Kroniki parafii (katedralnej) w Oliwie (1904-1945), Gdańsk 1999. Rok 1914, str. 22 i 64:

W sanatorium w IV dworze na Polankach, u diakonek ⁹⁶, i w katolickim Domu św. Barnarda [Opacka 5] przyjmowano lekko rannych. Duchowni z Oliwy podjęli się tam dobrowolnie i bezpłatnie opieki duszpasterskiej.

⁹⁶ Sanatorium Dziecięce znajdowało się w Dworze IV na Polankach 119-121. Teren Polanek wchodził już przed rokiem 1279 w skład posiadłości cystersów oliwskich (por. PUB 309).

Adam Kromer, "Oliwa", Gdańsk 2007, str. 244-245 (za zgodą autora):

Dwór IV (Polanki 119)

Pierwsza wzmianka o posesji pochodzi z początków XVII wieku i dotyczy Jana Morgenrotha jako pierwszego właściciela. Początkowo drewniany dwór zastąpiła w XVIII wieku murowana, rokokowa rezydencja. Ten zaś budynek został później przebudowany w stylu klasycystycznym. Wśród właścicieli dworu byli: Jerzy von Wachsschläger (od 1732), Jan Losehart (1737-1741) i Karol Groddeck (od 1741), a w późniejszym czasie Fryderyk von Kempen (1805).

W 1909 roku mieścił się we dworze Okręgowy Zakład Ubezpieczeń dla Prus Wschodnich, potem – szkoła dla dziewcząt. W roku 1945 urządzono we dworze szpital dziecięcy, a pięć lat później utworzono Państwowe Przeciwgruźlicze Sanatorium Dziecięce. Z czasem zmienił się charakter placówki i gdy w 1976 roku oddano do użytku pawilon szpitalny przemianowano ją, na Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem.

Zachował się główny budynek dworu. Piętrowy, zbudowany na planie prostokąta w XVIII wieku, po wielu przebudowach nie sprawia dziś imponującego wrażenia i prawdę mówiąc trudno dostrzec w nim dumną rezydencję patrycjuszowską. Prowadzi do niego aleja lipowa, która wraz ze stawami przypomina o dawnej oprawie dworu w postaci założenia parkowego.

Licytacja. Frau E. Prochnow. Olivaer Nachrichten z 4. 4. 1909 r.
Ze strony Polona.pl.


Frgment Dworu IV i część założenia ogrodowego. Lata 20 XX wieku.   Wojciech Gruszczyński, ”Wolne Miasto Gdańsk”, Gdańsk 2009.


Staw i Dwór IV. Pocztówki z tym widokiem wysyłano w latach 1900-1918.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Staw oraz budynek Dworu IV. Widok z około 1910 roku.
Pobrano ze strony www.eBay.de.


Staw oraz budynek Dworu IV. Lata 20/30 XX wieku.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Budynek Dworu IV. Widok z około 1914 roku.
Pobrano ze strony www.Allegro.pl.


Budynek Dworu IV. Lazaret. Widok z około 1917 roku.
Pobrano ze strony www.eBay.de.


Widok Dworu IV od strony ul. Polanki. W głębi zabudowania gospodarcze. 1912 r.   Grzegorz Fortuna, Donald Tusk, "Oliwa Jelitkowo", Gdańsk 2003.


Dwór IV od strony ul. Polanki. W głębi zabudowania gospodarcze.
Lata 20 XX wieku.   Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Zbudowania gospodarcze Dworu IV. Lata 30 XX wieku.
Ze strony www.Allegro.pl.


Dwór IV przy ul. Polanki w Oliwie. Wydawca Fritz Feldner około 1910 r.
Internet: www.eBay.de.


Dawny dworek ogrodnika. W głębi Dwór IV. Około 1915 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Budynek w zabudowaniach sanatorium. Lata 30 XX wieku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Kuracjusze w czasie I WŚ. Podpisana: Pelonken 08.04.1915.
Zbiory Krzysztofa Gryndera.


Kuracjusze w czasie I WŚ. Podpisana: Pelonken 11.11.1915.
Internet: www.Allegro.pl.


Pieczątka: "Hilfslazarett Pelonken. Oliva Westpreußen". Kartę wysłano dn. 08.03.1917.   Internet: www.eBay.de.


Hilfslazarett Pelonken. Oliva Westpreußen. Kartę wysłano dn. 10.07.1917.   Zbiory Mirosława Piskorskiego.



Kuracjusze w czasie I WŚ. Podpisana: Pelonken 08.02.1918.
Internet: www.eBay.de.

Dom zaprojektował dyplomowany inżynier Singer. Obecnie na terenie szpitala dziecięcego przy ul. Polanki. Fot. z 1942 r. W 1909 roku wg jego projektu wybudowano kapliczkę na cmentarzu oliwskim oraz w 1923 roku kościół św. Piotra w Jelitkowie.   Ujęcie pobrano z www.FotoPolska.eu (KC). Mapa satelitarna z www.Trojmiasto.pl (2016).

Szkoła. Budynek na terenie szpitala. Pocztówka z około 1942-1943 roku.
Maps.Google (2022) / Zbiory Piotra Leżyńskiego.

Jan Daniluk, "Miasta skoszarowane" Gdańsk i Sopot jako garnizon Wermachtu w latach 1939-1945, Gdańsk 2019 (i w 2014 r.), str. 211:
Z początkiem 1942 r. rozpoczęła natomiast w mieście działalność Wojskowa Szkoła Budowlana. Mieściła się przy Pelonkenstraße 121, w budynkach kompleksu Dworu IV. Znalazły się tam nie tylko sale wykładowe, ale też izby mieszkalne dla adeptów (na czas nauki byli oni skoszarowani), mieszkania służbowe nauczycieli, a także kuchnia, stołówka i magazyny. Dyscyplinarnie i gospodarczo placówka podlegała komendanturze garnizonu gdańskiego.

Polanki Dwór IV, VI, VII. Baukonholle Oliva IXX. Wpis z 29. 06. 1893.
Przekazała Grażyna Niemyjska.


Mieszkańcy w 1897 roku (Pelonken, IV. Hof 1):
Prochnow, Adolf, Ziegeleibeisißer. Gratha, Louise, Rentiere. Gruhn, Friedrich, Kutscher. Lewandschik, Franz, Arbeiter.

Mieszkańcy w 1897 roku (Pelonken, IV. Hof 2):
Angelowski, Friedr., Gärtner.

Mieszkańcy w 1897 roku (Pelonken, IV. Hof 3):
Bresinski, Rudolf, Arbeiter. Daus, Gottfried, Zieglermstr. Meltzer, W., geb. Steinke, Kochfrau.

Mieszkańcy w 1897 roku (Pelonken, IV. Hof 4):
Labudda, Albert, Arbeiter. Labudda, Richard, Arbeiter. Lawrenz, Johann, Arbeiter. Markull, Julius, Arbeiter. Schmidt, Gustav, Arbeiter. Schulz, Franz, Ziegler. Strelkowski, Josef, Arbeiter. Wikowski, Friedrich, Arbeiter.


Mieszkańcy w 1898 roku (Pelonken, IV. Hof):
Grathe, Louise, Rentiere. Angelowski, Friedr., Gärtner. Markull, Gustav, Arb.

Mieszkańcy w 1898 roku (Pelonken, IV. Hof 1):
Lewandschit, Franz, Arb. Prochnow, Adolf, Ziegeleibesitzer.

Mieszkańcy w 1898 roku (Pelonken, IV. Hof 2):
Pionka, Julius, Kutscher.

Mieszkańcy w 1898 roku (Pelonken, IV. Hof 3):
Bresinski, Rudolf, Arb. Daus, Gottfried, Zieglermstr. Melker, W., geb. Steinke, Kochfrau.

Mieszkańcy w 1898 roku (Pelonken, IV. Hof 4):
Labudda, Richard, Arb. Labudda, Albert, Arb. Lawrenz, Johann, Arb. Majewski, Julius, Arb. Schulz, Franz, Ziegler. Schmidt, Gustav, Arb. Strelkowski, Josef, Arb. Wichert, Johann, Josef, Arb. Wikowski, Friedrich, Arb.



Adolf Prochnow. Nekrolig. Olivaer Nachrichten nr 73 z 1901 roku.   Przekazała Grażyna Niemyjska.

Aleja biegnąca od ul. Polanki do Dworu IV. Po prawej budowa Domu Pomocy Społecznej (nr 121).   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Aleja. Na wprost budynek Dworu IV na terenie Specjalistycznego Zespołu Opieki zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Budynek Dworu IV na terenie Specjalistycznego Zespołu Opieki zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Stajnia z II połowy XIX w. (nie istnieje) na terenie Specjalistycznego Zespołu Opieki zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Alejka na terenie Dworu IV (równoległa do ul. Polanki). Na wprost budowa Domu Pomocy Społecznej (nr 121).   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.


Droga po południowej stronie Specjalistycznego Zespołu Opieki zdrowotnej nad Matką i Dzieckiem. Widok ku ul. Polanki.   Fot. Artur Wołosewicz 1977. Przekazał Robert Krygier.