W 1913 roku Ernsttal został sprzedany za 102 000 marek.

Własność:
2 poł. XVI w. - Johann Klinghammer
1597 - Dawid Konarski - konwent oliwski
1628–1733 - Remus
1733 - Balthasar Hagemeister
1775 - Hans Juncker
1825 - Daniel Monglowski (Mągłowski)
1865 - Tummler
Od co najmniej 1897-1912 - Tillmann Kuttenkeuler
1912-1913 - Hugo Aßmann
1913-1916 - Frau Hedwig Laurer
1918-1945 - Max Hansen (1947)
1948-1957? - "Żeliwiak"
1957-2017 - NOT w Warszawie (Zbigniew Wilk, Dartisz Wilk)
Od 2017 - Muzeum Gdańska


Tillmann Kuttenkeuler.   Olivaer Nachrichten nr 21 z 20. 02. 1909 r. Ze strony Polona.pl.



Tadeusz Bożek. Poznaj Gdańsk. Przewodnik-Informator z 1949 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


M. Kilarski, F. Mamuszka, J. Stankiewicz, Zabytki miasta Gdańska, Oliwa, Gdańsk 1957:

MŁYN XIII ^*. Największy zakład nad Potokiem Oliwskim, wymieniony w 1597 r. jako kuźnica i czynny do 1947 r. Obecnie opuszczony i zupełnie zdewastowany. Zachowane całe urządzenie - 3 kota wodne, 2 młoty, 2 kowadła, 2 wały z zaczepami, 2 zrujnowane piece, przepusty, tama i wielki staw.
^* W 1957 r. przejęty przez Muzeum Techniczne NOT w Warszwaie.


W 1979 roku Zbigniew Wilk otrzymał nagrodę Złotej Kołatki od redakcji Wieczoru Wybrzeża za najlepiej odbudowany obiekt muzealny Pomorza w roku 1978.   FB Dariusz (Darek) Wilk.


Franciszek Mamuszka, "Oliwa. Okruchy z dziejów zabytki", Gdańsk 1985, str. 49, 51, 105-106:

Dolina Radości

Do 1945 r. cały obszar nazywany dziś Doliną Radości dzielił się na cztery części noszące oddzielne nazwy, używane od 1 poł. XVII w. Teren, którego centrum zajmuje muzealna Kuźnia Wodna (patrz: hasło) oraz piętrowy dworek z końca XVIII w. nosił nazwę "Ernsttal".



[...]

Kuźnia Wodna

W głębi Doliny Oliwskiej, przy ul. Bytowskiej 1, czynna jest Kuźnia Wodna, największy niegdyś zakład przemysłowy ośrodka oliwskiego. W 2 poł. XVI w. znajdowała się tutaj majętność Johanna Klinghammera, którą w 1597 r. nabył opat Dawid Konarski i przekazał konwentowi, aby zwiększyć jego dochody. Czynne tu były wówczas dwie kuźnice żelaza. Wielka, będąca obecnie placówką muzealną i druga, mała oraz młyn prochowy. Inna była wówczas sieć wodna i zabudowa w sąsiedztwie wielkiej kuźnicy. Ta ostatnia przynosiła konwentowi pokaźne zyski. Na przykład w poł. XVIII w. dzierżawca tego zakładu płacił 140 florenów rocznie i dostarczał klasztorowi żelazo w ilości 3,5 funta okrętowego (1 funt okrętowy = 139 kg). Produkcja kuźnicy wynosiła jeszcze w 1830 r. 1340 funtów okrętowych.

Zakład był czynny do 1947 r. i po wojnie znajdował się pod zarządem spółdzielni "Żeliwiak", która ze względu na nieopłacalność eksploatowania przestarzałego obiektu przemysłowego pozostawiła go własnemu losowi. Opuszczona kuźnica uległa kompletnej dewastacji. Cenny w sensie historycznym i jedyny na Pomorzu zabytek przemysłowy tego rodzaju zamienił się po kilku latach w ruinę. Alarmy prasowe miłośników zabytków wywołały oddźwięk w formie przejęcia w 1957 r. ginącego obiektu przez Muzeum Techniki NOT w Warszawie. Stopniowo zabezpieczono zrujnowany budynek i zachowane urządzenia, po czym przystąpiono do poszukiwania dokumentacji i opracowywania założeń technicznych, a następnie odbudowy zabytku. Na jego wyposażenie, typowe dla epoki odrodzenia, składają się 3 koła wodne, dwa masywne wały dębowe, młoty, piec grzewczy, wielkie nożyce do cięcia żelaza itp.



Odbudowaną częściowo kuźnicę otwarto 17 VI 1978 r. Później prowadzona była rekonstrukcja drugiej części zakładu. Jest to obecnie oddział Muzeum Techniki NOT w Warszawie. Przyjmuje on indywidualnych turystów i wycieczki. Kuźnia Wodna, jak się ją nazywa, nie podjęła produkcji, demonstruje jedynie pracę zakładu, ewentualnie wybija metalowe pamiątki dla zwiedzających. Jest to jedyny tego rodzaju zabytek na terenie Polski północnej.

Adam Kromer, "Oliwa", Gdańsk 2007, str. 215-216 (za zgodą autora):

W bezpośredniej bliskości Dworu Schwabego, u zbiegu ulic Kwietnej i Bytowskiej, otwiera się połać Doliny Powagi (Ernsttal). Znajduje się tutaj jedna z nielicznych ocalałych kuźnic Potoku Oliwskiego. Na planach oliwskich zakładów oznaczana jako Młyn XIII, znana jest jako zabytkowa Kuźnia Wodna. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z końca XVI wieku i wiąże się z osobą Jana Klinghammera, którego majątek wykupił w 1597 roku opat oliwski Dawid Konarski. Nie wiemy dokładnie, kiedy powstały działające tutaj warsztaty, bo oprócz wspomnianego istniał tu jeszcze Młyn XIV wymieniony po raz pierwszy w 1615 roku. Niewykluczone, że ich początki mogą sięgać nawet średniowiecza. Posiadłość, podobnie jak inne, była oddawana przez opactwo w dzierżawę. Wśród znanych dzierżawców występuje rodzina Remus, która objęła posiadłość na długie lata (1628-1733). W tym czasie dwór nosił jeszcze nazwę Mackenshof. Późniejsza nazwa Ernsttal powstała być może w opozycji do nazwy Dolina Radości (niem. Ernst - Powaga), ale niektórzy sądzą, że może mieć związek z imieniem Kacpra Ernsta Wejhera, który w XVIII wieku był właścicielem sąsiednich posesji (wtedy pierwotnym znaczeniem nazwy Ernsttal byłoby - Dolina Ernesta). Ostatnim prywatnym właścicielem dworu i młotowni był w latach 1918-1945 Max Hansen. Jeszcze przed wojną Hansen zbudował w sąsiedztwie zabytkowego zakładu elektryczną kuźnię. Jej zabudowę przejęła w 1945 roku Spółdzielnia Pracy "Żeliwiak", a później studencki klub jeździecki. Rodzina Hansena opuściła dworek w 1947 roku. Od tego czasu budynek stał się wielorodzinnym domem mieszkalnym.


Gdańsk-Oliwa Informator Turystyczny, Gdańsk 1981 rok.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.


Zobacz:
Młyn XIII w dziale "Młyny"
Kuźnia wodna, Gedanopedia
Dolina Powagi, Gedanopedia
Kuźnia wodna w Oliwie, iBedeker, 2017


Kużnia Wodna. 19. 06. 2022.   Fot. Piotr Leżyński.