Przedszkole polskie w Oliwie (1920-1939)
Gazeta Gdańska wydana w listopadzie 1928 roku podawała, że w 1920 roku istniała w Oliwie ochronka (przedszkole) dla dzieci ucząca w języku polskim. Nie wiadomo obecnie gdzie się znajdowała. W 1923 roku opiekę nad ochronkami polskimi w Wolnym Mieście Gdańsk przejęła Gdańska Macierz Szkolna. Było ich wówczas 4 w tym najprawdopodobniej i oliwska.
Pierwsza znana z lokalizacji ochronka polska w Oliwie powstała w dniu 14 sierpnia 1921 roku dzięki uprzejmości Franciszka Drzewickiego. Udostępnił on pomieszczenia w zakupionym w 1919 roku hotelu "Thierfelds, Vereinshaus Oliva" znajdującym się wówczas przy ul. Zoppoter Straße 11 (Grunwaldzka 534 - częściowo spalonym marcu 1945 roku). Ochronkę finansowała Gmina Polska w Gdańsku a kierownictwo nad nią sprawowała Stefania Antczakówna przybyła z Polski. Placówkę poświęcił nowy polski wikary ksiądz Edmund Kamieński. W dniu 9 lipca 1922 roku obchodzono rocznicę powstania ochronki. Zorganizowano wówczas wystawę robótek dzieci i przedstawienie dziecięce.
Następnie staraniem Macierzy Szkolnej w Gdańsku i ofiarności B. Colonna-Walewskiego w 1923 roku otwarto ochronkę "dla dzieci kaszubskich w Oliwie" jak przekazywało czasopismo "Świat" wydane w dniu 15 grudnia 1923 roku. Mieściła się ona w baraku stojącym poniżej kościoła św. Jakuba w miejscu gdzie obecnie znajduje się parking (w tamtym czasie parcela przy ul. Klosterstraße 18). Uroczystość otwarcia odbyła się pod kierownictwem znanego działacza Józefa Przybylskiego (m.in. założyciela i prezesa Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej w Oliwie) mieszkającego w Oliwie. Na początku 1925 roku w święto Trzech Króli Gmina Polska zorganizowała w ochronce gwiazdkę dla dzieci. Również w tym samym roku, gdy placówką kierowała dominikanka siostra Klaudia zorganizowano w ochronce kurs języka polskiego, na który uczęszczała młodzież z różnych organizacji działających w Oliwie, a przede wszystkim z "Sokoła". W latach 1923-1926 uczęszczało do niej kolejno 44, 42, 37 i w 1926 roku 37 dzieci. Finansową i merytoryczną opiekę nad ochronką sprawowała Macierz Szkolna.
Z jakiego powodu w 1927 roku w Oliwie nie działała żadna ochronka dla dzieci ucząca w języku polskim na razie można jedynie domniemywać. Czy wcześniejsze lokum zostało wypowiedziane? A może Macierz Szkolna przeznaczyła wszystkie środki na nową większą ochronkę?
Oddano ją do użytku pod koniec marca 1928 roku. W tym celu Macierz Szkolna odkupiła działkę z domem znajdującym się przy ulicy Ludolfiner Straße 12a/b (obecnie Czyżewskiego 12b) od Niemca Johanna Doscha.
Miejsce było idealne. Blisko lasu, po północnej i południowej stronie praktycznie niezabudowane. Po przebudowie budynku wykonanej według projektu architekta Czesława Świałkowskiego* znalazły się w nim salki i niewielka aula ze sceną, która służyła do 1939 roku wielu polskim organizacją. Niektóre z imprez spisał Franciszek Mamuszka:
16.12.1932 – „Gwiazdka”. Deklamacje dzieci z ochronki i ze szkoły senackiej: występy wokalne dzieci; jasełka w 2 odsłonach w reż. siostry dominikanki.
Początek stycznia 1933 – opłatek Tow. Polek. Wspólny śpiew kolęd: śpiewy i deklamacje dzieci członkiń.
21.04.1933 – impreza SMP i towarzystw oliwskich pod hasłem „Ratujmy naszą młodzież”. Ślubowanie młodzieży - dialog chóralny; sztuka w 4 aktach "Peron IV czyli handel żywym towarem" - SMP z Gdańska.
06.05.1933 – zjednoczone towarzystwa polskie, obchód Konstytucji 3 Maja. Występy "Lutni" - dyr. L. Romanowski; popisy "Sokoła"; występ pianistów amatorów A. i J. Maciejewskich.
25.11.1933 – Zw. Polaków, obchód Święta Niepodległości. Występy "Lutni" - dyr. L. Romanowski; śpiew młodzieży pozaszkolnej; recytacje chóralne młodzieży z polskiej szkoły senackiej; taniec "Krakowiak" w opracowaniu I. Wieczorkiewiczowej.
20.12.1933 – obchód gwiazdkowy ochronki i polskiej szkoły senackiej. Obrazek sceniczny "Żłobek"; obrazek sceniczny "Sen dzieci w lesie" - reż. siostra Daniela, dominikanka; inscenizacja kolędy "Lulajże Jezuniu".
20.12.1935 – obrazek sceniczny "Modlitwa wysłuchana" w wykonaniu w wykonaniu dzieci polskiej szkoły senackiej w Oliwie - reż. M. Mirau i H. Mosa.
17.05.1936 – Katol. Stow. Kobiet, obrazek sceniczny "Perły Najświętszej Panienki".
Do ochronki prowadzonej w latach 1928-1939 przez przybyłe z Polski siostry Dominikanki uczęszczało kolejno w 1928 roku - 33 dzieci, 1929 - 43, 1930 - 29, 1931 - 33, 1932 - 51, 1933 - 51, 1934 - 32 i 1935 - 54 dzieci.
Budynek przetrwał lata PRL-u, w których chciano go wyburzyć i nadal służy dzieciom. Znajduje się tu (2013) przedszkole nazwane
"Leśny Domek".
* Arch. (ur. 1883 w Gołańczy, zm. 1959)
Piotr Leżyński
|
Hotel Drzewickiego. Od 1921-1923 siedziba ochronki polskiej.
Fr. Mamuszka, "Kaszubi oliwscy", Gdańsk 1980.
Czasopismo "Świat", 15 grudnia 1923 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.
"Łódź w ilustracji", niedziela 20 września 1931 roku.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.
W XV-lecie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1921-1936.
Zbiory Piotra Leżyńskiego.
Dzieci z ochronki polskiej z rodzicami i opiekunami.
Fr. Mamuszka, "Oliwa. Okruchy ...", Gdańsk 1985.
|
